Thăm đền thờ Pô Nít ở Phan Hiệp

Đền Pô Nít ở Bắc Bình, quả thực nghe qua còn là điểm tham quan Phan Thiết còn khá mới mẻ. Tuy thế, ai thích tìm hiểu văn hóa đền đình của Bình Thuận thì đã biết nơi này từ lâu, hoặc ít nhất cũng là từ khi Đền thờ Pô Nít được xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia vào năm 2000.

Đền thờ Pô Nít tọa lạc ở thôn Bình Hiếu, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận. Đền thờ Pô Nít chính là nơi thờ tự vua Chăm Pô Nít được xây dựng khoảng giữa thế kỷ XVII. Vua Pô Nít được nhân dân khắp nơi kính trọng và biết ơn bởi tấm lòng lo cho dân cho nước, có những cống hiến to lớn xây dựng đất nước. Đền thờ được xây dựng trên một ngọn đồi cát cạnh dòng sông cuối sông Lũy về phía hữu ngạn.

Trong kháng chiến chống Mỹ Đền thờ Pô Nít được dời về làng Thanh Hiếu, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình ngày nay. Đền thờ Pô Nít được xây dựng để thờ tự Vua và hai Hoàng hậu, trong khu điện thờ còn có một gian dành để thờ tướng, còn phía bên ngoài có hai dãy tượng Kút lớn về bên tả và bên hữu của đền.
Dulichgo
Vua Pô Nít lên ngôi trị vì từ năm 1603 đến 1613. Và sau đó ông nhường ngôi cho em trai của mình là Pô Chài Pran. Ở gian thờ trung tâm của ngôi đền đặt tượng Vua Pô Nít với dáng vẻ oai phong lẫm liệt. Vua ngồi trên một bệ đá có rảnh và phểu. Lưng Vua tựa vào một bệ đá được chạm trổ tỉ mỉ, chi tiết từng đường nét, tất cả tạo nên một tác phẩm vô cùng nghệ thuật.

Pho tượng mang nét văn hóa đặc trưng kiểu bệ thờ Linga – Yoni cách đây, trừ phần thân và phần đầu của pho tượng. Cạnh bên gian thờ Vua Pô Nít có cửa thông với nơi đặt tượng Hoàng hậu người Chăm là Pô Mứk Chà và tượng Hoàng hậu người Việt là con một vị Chúa Nguyễn, bên cạnh đó là một số tượng Kút tượng trưng cho những người đã khuất mang dòng máu hoàng tộc. Gian thờ tách biệt là nơi tôn vinh vị tướng tài ba người Hồi Pô Kay Mách.

Đền thờ Pô Nít nhìn có kiến trúc như ngôi chùa, nhưng bên trong lại thờ phụng với các nghi thức như ở thời kỳ hưng thịnh người Chăm thuở trước.

Gian thờ trung tâm đặt tượng Vua Pô Nít do xuất thân từ một vị tướng nên pho tượng thể hiện tính oai phong cứng rắn, ngồi trên một bệ đá có rảnh và phểu, lưng tựa vào một bệ đá được chạm trổ điêu khắc tỉ mỉ, đường nét của pho tượng và những bộ phận hợp thành tạo nên tác phẩm điêu khắc tuyệt mỹ. Trên thực tế là bệ thờ Lin ga – Yoni cách điệu (trừ phần thân và đầu của pho tượng).
Dulichgo
Gian thờ bên cạnh có cửa trổ thông với gian thờ nhà Vua, là nơi đặt tượng Bà Hoàng Hậu người Chăm Pô Mứk Chà, tượng bà Hoàng Hậu người Việt (con của một vị chúa Nguyễn) cùng một số tượng Kút khác tượng trưng cho người đã khuất trong Hoàng tộc. Có một gian thờ tách biệt, một phiến đá để thờ cho vị tướng tài Pô Kay Mách, người Hồi giáo.

Bên ngoài có nhiều tượng Kút lớn bằng đá cho những người trong Hoàng tộc với những chi tiết, hình dạng khác nhau của những người được thờ phụng, nhưng tất cả đều là những tác phẩm điêu khắc có giá trị lịch sử – nghệ thuật.

Đến địa điểm tham quan Phan Thiết – Đền thờ Pô Nít bạn sẽ được chiêm ngưỡng các di tích như hệ thống 21 tượng đá là các vị Vua, hoàng hậu, tướng, Kút. Bên cạnh là các hiện vật còn sót lại dùng để tế lễ như chén đồng, chén bạc, thau bạc, tô bạc, áo giáp ra trận, các bộ sắc phong của vua triều Nguyễn ban tặng.

Rất nhiều nghi thức, lễ hội được tổ chức quanh năm tại đền thờ, như: Lễ hội Katê, Lễ đầu năm, Lễ cầu đảo… Ðáng chú ý là Lễ hội Katê vào đầu tháng 7 Chăm lịch, dân làng tập trung làm lễ dưới sự điều hành, chủ trì của những người có uy tín trong giới chức sắc tôn giáo.
Dulichgo
Từ nhà Làng, người dân rước y phục của nhà Vua, cùng những báu vật của nhà Vua để lại và một số sắc phong của các Vua Triều Nguyễn ban tặng ra đền thờ. Ðoàn rước có một đội múa với trang phục rực rỡ, đặc sắc của lễ hội, vừa đi các thiếu nữ vừa hát, múa điệu múa dân gian truyền thống.

Tại đền thờ tất cả các pho tượng được tắm rửa, mặc áo quần và sau đó là các nghi thức lễ quan trọng diễn ra do các vị chức sắc chủ trì thực hiện, trong đó có những nghi lễ thuộc về văn hóa phi vật thể có nhiều giá trị được lưu giữ từ hàng trăm năm trước. Ðền thờ đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử – nghệ thuật cấp Quốc gia vào năm 2000.
Dulichgo
Nếu có dịp trở lại thăm Phan Thiết Bình Thuận thêm lần nào, hãy đến điểm tham quan Phan Thiết như Đền thờ Pô Nít một lần. Chắc chắn đến thăm nơi đây, bạn sẽ biết thêm nhiều điều giá trị không chỉ kiến trúc, còn về rất nhiều điều thú vị mà có thể bạn chưa từng nghe nói đến trước đây.

Du lịch, GO! tổng hợp